" متن خلاصه شده این مقاله در روز دوشنبه دوم شهریور 94 در روزنامه جوان چاپ شد "
با شدت گرفتن پدیده خشکسالی در سالیان اخیر و اثرات مخرب وسیعی که از این بابت بر اقلیم ما و همسایگانمان وارد گردیده است ، در یکی دوسال اخیر بحثهای داغی در مورد علل داخلی و خارجی بروز این مشکلات ، تبعات ملی و فرامنطقه ای آن و آینده ای که در انتظار ما و مللی که در همسایگی مان زندگی میکنند مطرح گردیده است ، بطوری که روزی نیست در اخبار رسانه ها و یا روزنامه ها ، تیتر های داغ به مباحث مربوط به خشکسالی یا کم آبی و ... اختصاص نیابد.
نقشه فوق که توسط سایت World resource center منتشر گردیده است ، در بخشهائی که با رنگ های قرمز ، زرد و نارنجی مشخص شده ، نشان دهنده مساحتی به وسعت دو بیلیون هکتار است که روزی جنگل بوده و در بازه زمانی 3 - 2 هزار سال اخیر بدست بشر به بیابان مبدل گردیده است . همانطور که مشاهده میگردد کشور عزیز ما هم متاسفانه در قلب این منطقه وسیع قراردارد .
در مستندات و متون تاریخی دو هزارسال اخیر کشورمان از جنگلهای آباد ، مراتع غنی و دشتهای سرسبز و منابع آب سرشار و دریاچه ها و رودخانه ها و چشمه های پرآب ، بسیار سخن گفته شده است و خیلی نزدیکتر در اذهان خود ما و یکی دونسل قبل از ما نیز خاطرات روشنی از همین مواهب طبیعی که متاسفانه اینک دیگر با کمال تاسف به تاریخ پیوسته است وجود دارد.
بهر حال امروز ما در کشوری زندگی میکنیم که طی سالیان بسیار ، البته در سابقه دراز مدت با روندی کند تر ولی طی 4 - 3 دهه اخیر با شدتی لجام گسیخته و خارج از هرگونه آینده نگری و کنترل به جان محیط زیست و منابع و دارائی های سرزمین مان افتاده ایم و علی رغم اینکه ما به مصداق داستان معروف ملا نصیرالدین بر سر شاخه نشسته و از بن آن را بریده و با شدت در حال سقوط از ارتفاع هستیم ، متاسفانه همچنان دست بردار نبوده و به تاراج منابع غیر قابل تجدید زیست بوم این کشور عزیز مشغولیم.
خشک شدن دریاچه ها و تالابها و هورها ، افت شدید سطح سفره های اب زیر زمینی ، فراگیر شدن پدیده فرونشست زمین در بسیاری از استانهای کشور و تبعات و عوارض فجیع این وقایع شوم که منجر به مهاجرت های وسیع سرزمینی ، تعطیلی اشتغال و حتی سکونت در بسیاری از نقاط ، به هجوم جمعیتهای گرسنه و بیکار به حواشی شهر های بزرگ و افزایش جرم ، جنایت و فحشا ، منتهی گردیده و مشکلات را دو چندان خواهد نمود.
بله ، ما به نام آبادانی و کشاورزی ، جنگلهای مان را نابود کردیم ، پوشش زمین و سایبان آن را در منطقه ای جغرافیائی که تابش آفتاب در آن بسیار است به حداقل رساندیم و سپس منابع آبی را که ذخیره هزاران سال طبیعت این مرز و بوم بود بروی این خاک لخت آورده و با بازده شرم آور 40 - 35 درصدی ( با 60 درصد اتلاف ) با هدف مقدس خودکفائی بکار گرفتیم و حاصل وضعیتی است که امروز داریم و بدون تعارف و در سه کلمه صریح باید اذعان نماییم : " دیگر آبی نداریم " و آنچه را که باقی مانده باید برای مصارف اصلی و استراتژیک نگهداری نموده و در مورد مصرف ، بخصوص در بخش کشاورزی که در خوش بینانه ترین برآوردها بیش از 85 درصد آب مصرفی این کشور بدان اختصاص دارد ، تجدید نظر فوری نماییم.
و اما راه حل :
در بسیاری از کشورهای جهان و جوامع بزرگ در حال حاضر 7 مشکل مشترک زیر بیشترین درگیری فکری را برای مدیران ارشد و دولتها ایجاد نموده و همه برنامه ریزیها برای حل این مشکلات متمرکز گردیده است.
فرسایش خاک - فقر - بحران غذا - تغییرات آب و هوائی ( گرمایش جهانی و گازهای گلخنه ای ) - بیکاری - مهاجرت از روستاها - پایین رفتن سطح آبهای زیرزمینی.
همه این مشکلات زنجیروار در هم تنیده شده اند و هیچکدام به تنهائی حل نخواهند شد. جمعیت جهان در سال 2050 به ده میلیارد نفر خواهد رسید و خشکسالی های پی در پی هر روز بر تنگناهای ما برای تولید غذا خواهند افزود . بر اساس اعلام شبکه های بین المللی خبر ، در هفته گذشته برای اولین بار میزان مصرف کل غذا در کره زمین بر میزان تولید آن پیشی گرفت ، یعنی همین حالا ما برای تامین آب و خوراک جوامع مان مشکل داریم چه برسد به 35 سال آینده .
سوال این است :
چگونه آن 7 مشکل مشترک و عمومی را حل خواهیم کرد و چطور پاسخگوی نیازهای غذائی جوامع مان خواهیم بود ؟
آیا روشی وجود دارد که به تنهائی برای همه این مشکلات راه حل وپاسخ داشته باشد ؟
یا سرانجام بیابانها ، شهرها و روستاهایمان را خواهند بلعید ؟
توجه داشته باشیم که از مساحت 1 میلیون و 648 هزار کیلومتر مربع سرزمین پهناورمان فقط 15 درصد را مناطق مرطوب تشکیل میدهد و از بقیه 20 درصد مناطق نیمه خشک و 65 درصد را مناطق خشک تشکیل می دهد که بخش عمده آن بیابانها و کویرهای مرکزی ایران هستند .
در پاسخ به سوال مطرح شده خوشبختانه باید بگوییم بله " هدیه ای از بهشت " :
" درخت " ؛ کاشت درخت تنها راه حل ممکن و عملی نجات حیات در کره زمین در 40 سال آینده خواهد بود .
اما چرا و چگونه ؟
پاسخ این است که " اگر دو بیلیون هکتار جنگل آنقدر کوچک بوده است که بدست بشر به بیابان تبدیل شود ، پس برای کاشت مجدد درخت به همان اندازه کوچک است ".
بهتر است تاثیرات کاشت درخت را در مبارزه با هفت مشکل عمومی مشترک با بسیاری از کشورهای دنیا ، مورد بررسی قراردهیم .
فرسایش خاک -
متاسفانه کشور ما به لحاظ کشاورزی سنتی و بکارگیری تکنیک های ناصحیح خاک ورزی و همچنین نابودی گسترده پوشش های جنگلی و مرتعی دارای یکی از بالاترین رتبه های فرسایش خاک در جهان است و بر کسی پوشیده نیست که جدای از بکارگیری روشهای علمی خاک ورزی ، کاشت درخت در گستره وسیع یکی از بهترین راهکارها برای مبارزه با فرسایش خاک می باشد.
فقر - بحران غذا - بیکاری و مهاجرت از روستاها -
اگر اهتمام ملی و دولتی بر کاشت درخت در گستره وسیعی از بخشهای مستعد خاک کشور ما و مناطق مشابه دنیا قرار گیرد ، با ایجاد اشتغال مفید و دائم ( به ازای هر هکتار یک نفر ) مشکل بیکاری و مهاجرت از روستاها حل شده و به تبع آن فقر مهار خواهد شد و خوراک و میوه حاصل ( 5 تن در هکتار ) نیز مشکل بحران غذا را بر طرف خواهد نمود .
تغییرات آب و هوائی ( گرمایش جهانی و گازهای گلخانه ای ) -
همه این عوارض ناشی از تخریب گسترده محیط زیست و دستکاری طبیعت است ، کاشت وسیع و گسترده درخت در اراضی بیابانی و پست بطور قطع و یقین بهترین راه و شاید تنها راه حل بدون عارضه و بازگشت معضلات اشاره شده است ، چون درختان با استفاده از اعجاز فتوسنتز به کمک نور خورشید، دی اکسید کربن (CO2 ) موجود در اتمسفر را به زیست توده یا بیومس ( چوب ، برگ ، میوه و ریشه ) تبدیل کرده وبا تولید اکسیژن موحب تلطیف هوا می شوند ( هر هکتاردرخت میوه سالانه 7.5 تن CO2 را از آتمسفر حذف مینماید ). کاشت درخت در مقیاس گسترده می تواند باعث افرایش رطوبت و افزایش میران بارندگی ها گردد. با افزایش رطوبت و در حقیقت تولید آب ، آخرین مشکل یعنی پایین رفتن سطح آبهای زیر زمینی نیز بتدریج برطرف شده و منابع زیر زمینی آب نیز تجدید حیات خواهند نمود.
براستی آیا برای نسل بشر و در شرایط جهان پر تنش امروز راهی بهتر ، ارزانتر ، عملی تر و زیباتر از این میتوان سراغ داشت ؟
اما در نگاه همگان برای کاشت درخت در چنین گستره وسیعی به پنج فاکتور : همت والا و سترگ ، بودجه کلان ، نیروی انسانی ، انرژی و از همه مهمتر به " آب " نیاز داریم . به لحاظ اهمیت حیاتی و جدی شرایطی که امروز نسل بشر گرفتار آن گردیده است ، اگر چهارمانع اول را هم بپذیریم باز هم آب بزرگترین محدودیت چنین پروژه عظیمی خواهد بود ، بخصوص اینکه در مناطقی که تبدیل به بیابان شده اصولا آبی برای بهره برداری موجود نیست.
ولی خوشبختانه یک راه حل عملی وجود دارد ، حضور در نمایشگاه فناوریهای نوین شهری که از تاریخ 19 - 17 مرداد توسط شهرداری تهران در بوستان گفتگو برگزار شد و گفتگو با مهندس بهروز سهرابی مدیر عامل شرکت زیست فناوری سپهر باختر در غرفه پارک علم و فناوری کرمانشاه فرصتی بود تا با فناوری گرواسیس ، روش کاشت درخت در اراضی خشک ، بیابانی و کوهستانی ( سنگلاخ ) بدون استفاده از آبیاری و انرژی ، آشنا شوم .
بطور خلاصه این روش ابداع یک مخترع هلندی بنام آقای پیتر هوف میباشد که تاکنون در سی کشور دنیا با موفقیت بکار گرفته شده و از سال 2015 در پروژه های متعددی در کشورهای مختلف دنیا با بهره برداری از اصول آن به اجرا در خواهد آمد ( بطور مثال اجرای پروژه دیوار سبز در مرزهای سیاسی کویت با کاشت سیصد هزار نهال و یا درختکاری در طرف بزرگراه تاریخی 66 آمریکا با کاشت بیش از یک میلیون نهال ) این روش که الهام گرفته از مکانیزمهای موجود در دل مادر طبیعت است دارای یک رکن اساسی و چهار اصل مهم است که در صورت اجرای صحیح آنها درصد گیرائی و زنده مانی نهال ها بیش از نود درصد خواهد بود.
رکن اساسی : نهال انتخابی برای کاشت ( مثمر یا غیر مثمر ) باید سازگار با اقلیم منطقه بوده و نیاز آبی آن متناسب با بارندگی منطقه باشد.
اصل اول : پرورش صحیح نهال بطوری که ریشه اولیه و اصلی ان کاملا مستقیم و بدون پیچ خوردگی باشد.
اصل دوم : استفاده از قارچ مایکوریزا در خاک اطراف ریشه در نهالستان و محل کاشت نهال.
اصل سوم : عدم دستکاری ساختار مویرگی ( کاپیلاری ) خاک در زمان کاشت.
اصل چهارم : استفاده از ظرفی بنام واتر باکس که پس از کاشت روی نهال قرار گرفته و یکسال باقی خواهد ماند و پس از ان از روی نهال برداشته شده و برای کاشت نهالی دیگر مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
با استفاده از این فناوری فقط در روز کاشت نهال و برای یکبار آبیاری انجام شده ( برای هر نهال 60 - 40 لیتر ) و پس از ان به هیچ آبیاری نیاز نخواهد بود.
جالب است بدانیم که از این فناوری در چهار زمینه زیر میتوان استفاده نمود :
- اجرای برنامه درختکاری در عرصه های منابع طبیعی .
- احداث باغات دیم.
- احداث گلخانه برای تولید محصولات خارج از فصل با نود درصد صرفه جوئی در مصرف آب.
- کاشت سبزیجات و صیفی جات در خانه ها ( حتی بر روی تراس و پشت بام آپارتمانها ).
خوشبختانه مطلع شدیم که در همین نمایشگاه اکثر شهرداریهای کلانشهرهای کشور برای بکارگیری این فناوری با شرکت مزبور تفاهم نامه امضا نموده اند که امیدواریم در آینده نزدیک شاهد نتایج مثبت این اقدام ارزشمند باشیم.
کاشت نهال انگور با واتر باکس کاشت انواع سبزیجات در جعبه چوبی در آپارتمان
کاشت بوته های گوجه فرنگی در حیاط خانه احداث دیوار سبز کویت با استفاده از واتر باکس
کاشت نهال میوه در عرصه منابع طبیعی کاشت نهال مرکبات در منطقه ای که بارش مناسبی دارد
